Ποιες ποικιλίες ελιάς είναι ανθεκτικές στο κρύο;

Η σχέση της ελιάς με το κρύο

Είναι γνωστό ότι τα ελαιόδεντρα αγαπούν την ζέστη και για αυτό ευδοκιμούν στην εύκρατη και την υποτροπική ζώνη. Τι γίνεται όμως με το κρύο και ποιες είναι οι ποικιλίες που είναι περισσότερο ανθεκτικές σε αυτό; Και όμως, το κρύο είναι ευεργετικό για μια ελιά. Φυσικά, όταν μιλάμε για ανάγκη σε κρύο, δεν πρέπει να το παρακάνουμε. Σε περιοχές όπου η θερμοκρασία πέφτει κάτω των -7 βαθμών Κελσίου για παράδειγμα, δε συνίσταται η καλλιέργειά ενός ελαιόδεντρου, αφού θα φέρει ζημιά σε βλαστούς και βραχίονες. Συγκεκριμένα, χρειάζεται περίπου 1.500 με 2.000 ώρες (περίπου 10 εβδομάδες), κάτω των 16 βαθμών Κελσίου. Αυτό συμβαίνει προκειμένου να καλύψει τις ανάγκες της εαρινοποίησης, δηλαδή της διαδικασίας διαφοροποίησης των οφθαλμών της και έτσι να ανθίσει. Η παραπάνω ανάγκη της είναι εξάλλου και ο λόγος, για τον οποίο μια ελιά κοντά στον Ισημερινό, όπου το κλίμα έχει πολύ μεγάλες θερμοκρασίες και συνήθως πάνω από 20 βαθμούς Κελσίου, δεν μπορεί να παράξει καρπούς, παρά μόνο βλαστούς. 

Στην Ελλάδα η ελιά ευδοκιμεί σε όλα τα γεωγραφικά διαμερίσματα, παρά τις έντονες διακυμάνσεις της θερμοκρασίας. Όμως, δεν έχουν όλες οι ποικιλίες την ίδια αντοχή στο κρύο. 

Πολύ ανθεκτικές ποικιλίες στο κρύο

• Φυσικά οι ποικιλίες της Βόρειας Ελλάδας, όπως ντόπια Πιερίας, η Καρυδολιά και Χονδρολιά Χαλκιδικής, η Πετρολιά και Μαυρολιά Σερρών, η Θρούμπα Θάσου και η Λευκόκαρπη Καλλωπιστικής Αλεξανδρούπολης.
• Ακολουθούν η Τσουνάτη ή Μαστοειδής (υψόμετρο έως 1000μ), η Κοθρέικη ή Μανάκι (υψόμετρο έως 800μ) και η Αγουρομάνακο (υψόμετρο έως 650μ).
• Ενώ αρκετά καλή αντοχή φέρουν και η Μεγάρων, η Λιανολιά Κέρκυρας και η Βαλανολιά ή Κολοβή.
• Φυσικά, δε θα μπορούσαν να λείψουν και ορισμένες ξένες ποικιλίες που καλλιεργούνται στη χώρα μας, όπως Picual, Leccino, Tanche και Arbequina. 

Μη ανθεκτικές ποικιλίες στο κρύο

Απεναντίας σε ψυχρό κλίμα και μεγάλα υψόμετρα ποικιλίες όπως Αμυγδαλολιά, Αετονύχι, Θρουμπολιά Αιγαίου και ντόπια Κύπρου, θα υποστούν μεγάλη ζημιά. Ακολουθούν, η Κορωνέικη, Καλαμών και Αμφίσης που επίσης φέρουν μικρή αντοχή στο κρύο.

Συνέπειες στα ελαιόδεντρα από το κρύο

Το υπερβολικό ψύχος ή ακόμα και το απότομο κρύο, που συμβαίνει συχνά στην Ελλάδα, εξασθενεί σημαντικά τα δέντρα ή ακόμα και τα καταστρέφει. Όταν η βλάστηση δεν έχει προλάβει να σκληραγωγηθεί, λόγω των υψηλών για την εποχή θερμοκρασιών, παρατηρούνται σημάδια από ζημίες στα φύλλα και τους βλαστούς. Ωστόσο, αν το κρύο είναι ήπιο σχετικά και δεν πέσει αρκετά κάτω από το μηδέν οι καρποί απλώς θα συρρικνωθούν προσωρινά και έπειτα θα επανέλθουν στο φυσιολογικό τους σχήμα.

Σημαντικό είναι ακόμα να αναφερθεί ότι τα πολύ μεγάλα σε ηλικία ελαιόδεντρα, κινδυνεύουν πολύ λιγότερο από τα νεαρά. Αυτό συμβαίνει λόγω του πολύ ισχυρού ριζικού της συστήματος, καθώς ακόμα και σε μέτριους προς ισχυρούς παγετούς (όχι κάτω των -12 ^οC), ακόμα και αν μεγάλο μέρος υπέργεια ζημιωθεί, η ρίζα θα αναβλαστήσει πάλι.

Εικόνα 1 Ποικιλία Μεγάρων σε αρχαία ελαιόδεντρα, Φυτώρια Δέλτα

Μέτρα προφύλαξης τις πολύ κρύες μέρες

Η επιλογή της κατάλληλης ποικιλίας είναι από τους σημαντικότερους παράγοντες για την επιτυχημένη ανάπτυξη ενός ελαιόδεντρου. Ωστόσο, πάντα μπορούμε να βοηθήσουμε τα δέντρα μας να προστατευτούν από το κρύο.

1. Μεταφέρουμε τα νεαρά δενδρύλλια σε προφυλαγμένους χώρους μακριά από τους δυνατούς ανέμους (ιδανικά σε νότιο προσανατολισμό).
2. Καλύπτουμε τα φυτά μας με αντιανεμικά-αντιπαγετικά δίχτυα ή υφάσματα που προμηθευόμαστε από γεωπονικά καταστήματα. Προσοχή δεν σφίγγουμε υπερβολικά, γιατί μπορεί να τραυματίσουμε τα δέντρα μας.
3. Σημαντικό επίσης για την υγεία των δέντρων μας είναι να η σωστή λίπανση. Το χειμώνα αποφεύγουμε τη λίπανση και κυρίως με άζωτο.  
4. Ακόμα, αποφεύγεται το κλάδεμα πριν τον παγετό, καθώς η νέα βλάστηση ενθαρρύνεται μέσα στο χειμώνα, πράγμα μη επιθυμητό. Φυσικά εξαρτάται από την περιοχή, αλλά καλό θα ήταν ακόμα και με το πέρας του παγετού, να μην προηγηθεί κλάδεμα πριν τον Απρίλιο, ώστε να φανερωθεί η ζημιά σε όλη της την έκταση. Έτσι, θα αποφευχθούν βιαστικές κινήσεις που μόνο κακό θα κάνουν στα δέντρα μας.
5. Ενισχύουμε το χώμα με καλά χωνεμένη κοπριά, γύρω από τις ρίζες των φυτών,  καθώς αυτή θα ζεστάνει το έδαφος και ταυτόχρονα θα βελτιώσει τη δομή του. 
6. Ένα άλλο βοηθητικό μέτρο είναι ο  προληπτικός διαφυλλικός ψεκασμός με εκχύλισμα φυκιών ή μίγμα αμινοξέων πριν τον παγετό.