Πότε εμφανίστηκε το κόκκινο σκαθάρι στην Ελλάδα
Ο ρυγχοφόρος Rhynchophorus ferrugineus (red palm weevil) ή αλλιώς κόκκινο σκαθάρι, αποτελεί χωρίς καμία υπερβολή τον σημαντικότερο εχθρό των φοινικοειδών, οδηγώντας στην πλήρη καταστροφή τους. Το κόκκινο σκαθάρι εντοπίστηκε πρώτη φορά στην Ισπανία το 1993, ενώ έφτασε στη χώρα μας το 2004 μέσω μολυσμένου φυτικού υλικού που προοριζόταν για τη διακόσμηση των Ολυμπιακών Αγώνων. Ο εντοπισμός έγινε πρώτη φορά το 2005 στο Ηράκλειο της Κρήτης, σύμφωνα με αναφορές του Μπενάκειου Φυτοπαθολογικού Ινστιτούτου, με φοίνικες προερχόμενους από την Αίγυπτο.Ποιους φοίνικες προσβάλει;
Ο ‘’αγαπημένος’’ φοίνικας του ρυγχοφόρου είναι ο κανάριος (Phoenix canariensis), ακολουθεί η χουρμαδιά (Phoenix dactylifera) και λιγότερο ο Χαμαίρωπας (Chamaerops humilis) και η Ουασινγκτόνια. Δυστυχώς, πειράματα έχουν δείξει ότι μπορεί να προσβάλει και τον φοίνικα του Θεόφραστου (Phoenix theophrasti), καθιστώντας ευάλωτο το φοινικόδασος του Βάι στην Κρήτη.Ποια είναι η μορφολογία του εντόμου;
Ο ρυγχοφόρος ανήκει στην οικογένεια των Curculionidae και στην τάξη των κολεοπτέρων. Τα θηλυκά γεννούν περίπου 300 αυγά, τα οποία τοποθετούνται στη στεφάνη του φοίνικα, αλλά και στις μασχάλες των φύλλων και στον κορμό, όπου εκκολάπτονται σε 2-5 μέρες. Ο βιολογικός κύκλος του εντόμου συνιστά τέσσερα στάδια, το αυγό, την προνύμφη, τη νύμφη και το ακμαίο. Η προνύμφη έχει μέγεθος έως 5 εκατοστά, λευκό σώμα, καφέ κεφάλι και δυνατά μεγάλα σαγόνια. Κάθε προνύμφη για να προστατεύεται, σχηματίζει ένα κουκούλι, από τις ξερές ίνες του φοίνικα, στο οποίο παραμένει 2 ή 3 εβδομάδες. Αντίστοιχα, το ενήλικο σκαθάρι είναι περίπου 4 εκατοστά και έχει καστανοκόκκινο χρώμα με ορισμένα μαύρα στίγματα και ευδιάκριτο ρύγχος, εξού και το όνομά του. Φυσικά, σε ένα φοίνικα μπορεί να συνυπάρχουν επικαλυπτόμενες γενεές του κόκκινου σκαθαριού σε όλα τα στάδια του βιολογικού κύκλου. Σημαντικό είναι να τονιστεί ότι οι αυξημένες θερμοκρασίες ευνοούν την ανάπτυξη και συνεπώς εξάπλωση του σκαθαριού.Με ποια συμπτώματα καταλαβαίνω τον ρυγχοφόρο;
Είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς αν ένας φοίνικας έχει προσληφθεί από το ρυγχοφόρο στην αρχή μιας προσβολής, καθώς η ζημιά που κάνουν οι προνύμφες γίνεται εσωτερικά στη στεφάνη, στην καρδιά δηλαδή του φοίνικα. Εκεί βρίσκεται η νέα βλάστηση που είναι πλούσια πηγή σακχάρων για το έντομο. Χαρακτηριστικά ωστόσο, είναι τα εξής συμπτώματα, αρχίζοντας από τις ήπιες προσβολές:- Τα φύλλα έχουν φαγώματα στις άκρες ή στο πλάγιο μέρος τους.
- Τρύπες στη βάση των φύλλων, διαμέτρου συνήθως όσο ένα δάχτυλο.
- Σε πολύ προχωρημένη προσβολή η νέα βλάστηση έχει ξεραθεί και η παλιά έχει παρουσιάσει κάμψη, με αποτέλεσμα ο φοίνικας να έχει τη μορφή ανοιχτής ομπρέλας.
- Το τελικό στάδιο της ασθένειας, όπου και το μερίστωμα του φοίνικα έχει πλέον νεκρώσει, αποτελείται από όλα τα παραπάνω συμπτώματα, με επιπλέον πεσμένα τα φύλλα του δέντρου και μια άσχημη οσμή. Αυτά σηματοδοτούν και την πλήρη καταστροφή του.
Πως να καταπολεμήσω τον Rhynchophorus ferrugineus;
Προκειμένου να λάβουμε μέτρα για την καταπολέμηση του εντόμου, πρέπει να εξετάσουμε πόσο προχωρημένη είναι η προσβολή. Σε περίπτωση που είναι προχωρημένη συνίσταται το κόψιμο του δέντρο από τη ρίζα και κάψιμο αυτού, προκειμένου να προχωρήσει η ασθένεια σε όσο το δυνατόν λιγότερα δέντρα. Αν όμως, ο φοίνικας είναι ελαφρώς προσβεβλημένος και δεν υπάρχει κάμψη φύλλων, γίνονται επεμβάσεις καθολικών ψεκασμών, με έμφαση φυσικά στην κόμη. Ταυτόχρονα, για μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα συνδυαστικά με το καθολικό ψέκασμα, είναι καλό να γίνεται ριζοπότισμα. Ένας άλλος τρόπος καταπολέμησης, ο οποίος έχει δείξει πολύ καλά αποτελέσματα είναι η έγχυση εντομοπαρασιτικών νηματώδων στην καρδιά του φοίνικα. Οι νηματώδεις, οι οποίοι οπτικά μοιάζουν με σκουλήκια, θανατώνουν τις προνύμφες του ρυγχοφόρου, εισερχόμενοι από τα ανοίγματα που έχουν δημιουργήσει οι τελευταίες. Ο τρόπος αυτός είναι βιολογικός, μη βάζοντας σε κίνδυνο άλλα ζώα ή τον άνθρωπο, ενώ διαρκεί περίπου ένα μήνα από την πρώτη εφαρμογή. Ακόμα, φέρει και το πλεονέκτημα, ότι με την πάροδο του χρόνου, σε αντίθεση με τα χημικά σκευάσματα που χάνουν την ισχύ τους, οι νηματώδεις πολλαπλασιάζονται και έτσι αυξάνουν τη δραστικότητά τους. Φυσικά, καλό θα είναι η βιολογική αυτή μέθοδος να γίνεται και προληπτικά. Η έγχυση νηματώδων, βοηθάει επίσης και στην καταπολέμηση της παϊσαντίσιας, ένα καταστροφικό για το φοίνικα έντομο, που μοιάζει με πεταλούδα. Άλλος ένας ακόμα τρόπος πρόληψης είναι η μέθοδος της ‘’ενδοθεραπείας’’, η οποία είναι ενέσεις αζαντιραχτίνης που τοποθετούνται περιμετρικά του κορμού σε διάφορα ύψη, ανάλογα με το είδος του φοίνικα, το ύψος του και τη διάμετρό του. Τέλος, για παρακολούθηση των πληθυσμών μιας περιοχής συστήνεται η χρήση παγίδων φερομόνης (1 ανά στρέμμα).Τips φοινικοειδών!
- Δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να μεταφέρονται φοινικόδεντρα από περιοχές με προσβολές του εντόμου ή αδύναμα δέντρα, που αργότερα θα είναι επιρρεπή στο έντομο.
- Οι κεφαλές από τους φοίνικες πρέπει να καθαρίζονται τακτικά, ώστε να μην προχωρά στα σημεία αυτά η αποσάθρωση των ξερών φύλλων, διότι εκεί ο ρυγχοφόρος λατρεύει να αφήνει τα αυγά του. Κατά το καθάρισμα, οι τομές των φύλλων πρέπει να γίνονται 120 εκατοστά περίπου μακριά από τη βάση του φυτού, ώστε να μην φτάσουν οι προνύμφες στον κορμό του δέντρου.
- Το κλάδεμα καλό θα είναι να μη γίνεται σε μέρες με αυξημένες θερμοκρασίες, όπου το έντομο είναι σε έξαρση, αλλά από τα μέσα Δεκεμβρίου έως τα μέσα Φεβρουαρίου. Ακολούθως μετά το κλάδεμα να γίνεται προληπτικός ψεκασμός κατά του κόκκινου σκαθαριού.
