Στην Ελλάδα είμαστε συνηθισμένοι στον καύσωνα, με τις περισσότερες μέρες το θερμόμετρο να σκαρφαλώνει πάνω από τους 32 βαθμούς Κελσίου. Τα δέντρα και τα φυτά μας είναι όμως τόσο συνηθισμένα; Η φύση έχει για ακόμα μια φορά προνοήσει, δίνοντας την ικανότητα στα φυτά να αναπληρώσουν τις βραδινές ώρες, τα κύτταρα που έχουν καταστραφεί κατά τις έντονες ξηροθερμικές συνθήκες της ημέρας στις καλοκαιρινές περιόδους. Η ελληνική χλωρίδα, όπως και τα περισσότερα μεσογειακά φυτά αγαπούν τη ζέστη, όχι όμως την υπερβολική.
Τι συμβαίνει όμως από γεωπονικής άποψης, όταν οι θερμοκρασίες είναι υψηλές;
Τα φυτά και τα δέντρα επιστρέφουν στο περιβάλλον το νερό που παίρνουν με τη μορφή υδρατμών, μέσω μιας διαδικασίας που ονομάζεται διαπνοή, ανοίγοντας τα στόματά τους. Σε συνθήκες θερμικού όμως στρες, επειδή δεν έχουν περίσσεια νερού τα κλείνουν. Τα ελαιόδεντρα για παράδειγμα, τα κλείνουν σε θερμοκρασίες άνω των 36οC, μιας και είναι ανθεκτικά δέντρα στις υψηλές θερμοκρασίες.
Πως θα καταλάβω αν το φυτό μου έχει στρεσαριστεί λόγω ζέστης;
Η παρατεταμένη ζέστη, προκαλεί μεγάλο στρες και προβλήματα στην ανθοφορία, την καρποφορία και την ανάπτυξη γενικότερα. Τα πρώτα χαρακτηριστικά σημάδια στρες, λόγω υπερβολικής ζέστης είναι η συστροφή των φύλλων και η μάρανση. Αυτό συμβαίνει, διότι ο ρυθμός απώλειας νερού που γίνεται μέσω της διαδικασίας της διαπνοής, είναι μεγαλύτερος από το ρυθμό με τον οποίο οι ρίζες απορροφούν νερό από το έδαφος. Ακόμα, νεαρά δέντρα έως 3 ετών, όπως εσπεριδοειδή και ορισμένα υποτροπικά όπως η μπανάνα και το αβοκάντο, φέρουν εγκαύματα στα φύλλα και στους καρπούς τους. Στη συνέχεια, αν οι ξηροθερμικές συνθήκες συνεχιστούν, παρατηρείται σκάσιμο και πτώση καρπών, ενώ αντίστοιχη είναι και η πτώση των ανθών, προκειμένου να καλυφθούν οι υπόλοιπες ανάγκες. Ως αποτέλεσμα της εξασθένησης αυτής, μένουν ευάλωτα σε διάφορους εχθρούς, όπως είναι για παράδειγμα ο τετράνυχος και η μαργαρόνια.
Τι μπορούμε όμως να κάνουμε για να τα βοηθήσουμε και να μην υπάρξουν συνέπειες μη αντιστρέψιμες;
Ας δούμε λοιπόν κάποιες απλές πρακτικές!
Πρακτική #1
Η πρώτη σκέψη όλων μας είναι φυσικά … ΠΟΤΙΣΜΑ, ΠΟΤΙΣΜΑ, ΠΟΤΙΣΜΑ. Σε περιόδους καύσωνα ποτίζουμε τα φυτά μας καθημερινά, αφού φυσικά ελέγξουμε την υγρασία στο χώμα. Θυμίζουμε ένας εύκολος τρόπος, είναι να βάλουμε το δάχτυλό μας ή ένα μολύβι, 2 εκατοστά μέσα στο χώμα. Εάν το δάχτυλο/μολύβι βγει στεγνό, τότε πρέπει να ποτίσουμε.
Ακόμα, εκτός του καθημερινού ποτίσματος, πολύ σημαντικό είναι να γίνεται σε ώρες μειωμένης ηλιοφάνειας, όπως νωρίς το πρωί και κατά το σούρουπο, διότι έτσι εξατμίζονται πολύ μικρές ποσότητες νερού. Όπως πάντα, δεν το παρακάνουμε, καθώς υπάρχει ο κίνδυνος ασφυξίας και σήψης των ριζών και να θυμάστε ότι το υπερβολικό πότισμα σκοτώνει πιο γρήγορα τα φυτά από την έλλειψη νερού, καθώς η διάχυση του οξυγόνου μέσω του αέρα είναι πολύ πιο γρήγορη, συγκριτικά με του νερού.
Πρακτική #2
Τοποθετούμε τις γλάστρες μας σε σημείο ημισκιερό ή σκιερό αν αυτό είναι δυνατό. Αν δεν υπάρχει αυτή η δυνατότητα, τότε προμηθευόμαστε δίχτυα ή πανιά σκίασης από ένα γεωπονικό κατάστημα. Στο εμπόριο υπάρχουν τέτοια πανιά με διάφορες διαπερατότητες, από 30-95%. Σημειώνουμε ότι όσο πιο πολύ αυξάνεται το ποσοστό διαπερατότητας, τόσο μεγαλώνει η σκίαση και συνεπώς μικραίνει η ποσότητα ηλίου που περνάει στα φυτά. Ένα κατάλληλο δίχτυ σκίασης προστασίας είναι διαπερατότητας 30-40%.
Πρακτική #3
Το σκάλισμα είναι γνωστό ότι βοηθά την ευρωστία των φυτών. Βελτιώνει τη δομή, τη συγκράτηση της υγρασίας και τον αερισμό του εδάφους, διευκολύνοντας την ανάπτυξη των ριζών. Ταυτόχρονα απομακρύνει τα ζιζάνια, τα οποία ανταγωνίζονται το νερό από τα φυτά μας. Μετά το σκάλισμα, μια ακόμα εργασία που θα βοηθήσει ένα δέντρο, το οποίο είναι φυτεμένο στη γη είναι η δημιουργία ενός λάκκου γύρω από τις ρίζες των φυτών, που θα συμβάλλει στη συγκράτηση του νερού και άρα της υγρασίας.
Πρακτική #4
Σε μέρες όπου η θερμοκρασία ξεπεράσει τους 30 βαθμούς Κελσίου, βοηθά πολύ τα φυτά μας να έχουν στην επιφάνεια, γύρω από το χώμα φλοιό, ξερά φύλλα, άχυρα ή κουρεμένο γκαζόν, κοινώς εδαφοκάλυψη. Με αυτό τον τρόπο προστατεύονται από τις δυνατές ακτίνες του ήλιου και το νερό εξατμίζεται πιο αργά. Ταυτόχρονα, δημιουργούμε ‘’φωλιές’’ για μικροοργανισμούς φιλικούς στα δέντρα και τα φυτά μας, οι οποίοι ενθαρρύνουν τον αερισμό τους εδάφους και των θρεπτικών.
Πρακτική #5
Καλό θα ήταν όταν οι θερμοκρασίες είναι ιδιαίτερα υψηλές, όσο αναφορά τα λαχανικά και τα καρποφόρα, να γίνεται η συγκομιδή νωρίτερα από τον καύσωνα, ώστε περιοριστεί ο κίνδυνος εγκαυμάτων στους καρπούς, αλλά και το στρες τους. Το τελευταίο συμβαίνει μιας και παραμένοντας ένας ώριμος καρπός πάνω στο δέντρο, καταναλώνει μεγάλη ενέργεια και θρεπτικά, ενώ με την απομάκρυνσή του, το ‘’ανακουφίζει’’.
#Tips Αποφυγής
- Προσοχή, δεν βρέχουμε ποτέ τα φύλλα των φυτών μας τις μεσημεριανές ώρες! Κάτι που συχνά δημιουργεί παρεξηγήσεις είναι το βρέξιμο των φύλλων. Όλοι μας έχουμε σκεφτεί ότι αν βρέξουμε τα φύλλα του φυτού μας όταν έχει πάρα πολύ ζέστη, θα το βοηθήσουμε να ξεδιψάσει, όπως άλλωστε θα κάναμε και εμείς. ‘Όμως, με την πρακτική αυτή, πετυχαίνουμε το αντίθετο ακριβώς αποτέλεσμα. Ο λόγος είναι ότι οι σταγόνες λειτουργούν σαν μεγεθυντικός φακός που τραβούν την ηλιοφάνεια, σαν να ένα γυαλί.
- Αποφεύγουμε κάθε είδος λίπανσης και φυτοπροστασίας (χαλκός, θειάφι και θερινό πολτό) τις πάρα πολύ ζεστές μέρες, καθώς θα δημιουργήσουν μεγάλο στρες στους πράσινους φίλους μας. Η μόνη πρακτική που βοηθά είναι η χρήση εκχυλίσματος φυκιών, καολίνη ή ζεολίθου. Τα σκευάσματα αυτά εκτός από του ότι είναι οικολογικά, όταν ψεκαστούν στα φυτά, σχηματίζουν ένα στρώμα προστασίας, σαν φιλμ, το οποίο απομακρύνει τις ακτίνες του ήλιου.
Επιπλέον, τα φύκια λόγω των φυσικών ορμονών που περιέχουν (μέταλλα, βιταμίνες, αντιοξειδωτικά), δίνουν αντοχή, αποβάλλουν το θερμικό στρες και αναπληρώνουν τα κατεστραμμένα κύτταρα. Ταυτόχρονα, η χρήση τους μετά το θερμικό στρες βοηθά τα φυτά να ανακάμψουν γρηγορότερα. Ωστόσο, η καλύτερη πρακτική είναι η προσθήκη τους πριν έρθουν οι υψηλές θερμοκρασίες.
Αντίστοιχα, η καολίνη είναι ένα φυλλοπυριτικό ορυκτό άσπρου χρώματος, για αυτό και πολλοί την λένε και κιμωλία. Στα φυτά και τα δέντρα μας χρησιμοποιείται σε μορφή σκόνης. Προστατεύει με οικολογικό τρόπο από ηλιακά εγκαύματα, αλλά και το δάκο στην ελιά, το θρίπα στο αμπέλι και την ψύλλα της αχλαδιάς.
- Ακόμα, το καλοκαίρι αποφεύγουμε κάθε είδος κλαδέματος. Μια περίοδο όπου τα δέντρα μας έχουν εντονότερο στρες από άλλες περιόδους, φροντίζουμε να μην του προσθέσουμε ακόμα ένα, καθώς το κλάδεμα εκλαμβάνεται από το δέντρο σαν μια ‘’πληγή’’ που προσπαθεί να επουλώσει.
- Τέλος, μια άλλη πρακτική που επιβαρύνει το θερμικό στρες στα φυτά σε γλάστρα, είναι η χρήση σκουρόχρωμων γλαστρών, όπως οι γνωστές σε όλους μαύρες, πλαστικές. Ο λόγος είναι ότι τα σκούρα χρώματα απορροφούν πολύ μεγάλες ποσότητες ηλιακής ακτινοβολίας, ενθαρρύνοντας την αύξηση της θερμοκρασίας ακόμα παραπάνω. Φυσικά, αν δεν έχουμε άλλη επιλογή, τις μετακινούμε σε ένα πιο ασφαλές από τον ήλιο μέρος.
Ας δώσουμε στα φυτά μας την προσοχή που τους αξίζει, εξασφαλίζοντας την ευημερία τους και έτσι την ευημερία του χώρου μας.
