Τα ελαιόδεντρα είναι όχι μόνο από τα ωραιότερα δέντρα της μεσογειακής χλωρίδας, αλλά και από τα πιο ανθεκτικά. Παρόλα αυτά, όλοι μας έχουμε δει κίτρινο χρώμα στα φύλλα μιας ελιάς. Οι λόγοι αυτού μπορεί να είναι πολλοί, άλλοι φυσιολογικοί, ενώ άλλοι να χρήζουν μέτρων αντιμετώπισης.
Τα φύλλα της ελιάς συνήθως ζουν δύο χρόνια πάνω στο δέντρο, ορισμένα ίσως και τρία. Τα παλιά λοιπόν αυτά φύλλα, τους μήνες κυρίως του Ιουνίου και του Ιουλίου, λίγο πριν αποκολληθούν, κιτρινίζουν. Αυτό φυσικά, είναι μέρος του βιολογικού κύκλου του δέντρου. Ωστόσο, δεν είναι κάθε κιτρίνισμα φυσιολογικό.
Αιτίες που προκαλούν αποχρωματισμό των φύλλων
Η έλλειψη νερού
Όλα τα δέντρα, άλλα πολύ και άλλα λίγο, χρειάζονται νερό για να φωτοσυνθέσουν. Συγκεκριμένα η ελιά, παρότι είναι γνωστό ότι αντέχει και σε συνθήκες ξηρασίας, χρειάζεται αρκετή ποσότητα νερού τους καλοκαιρινούς μήνες, ιδιαίτερα στη χώρα μας, όπου οι θερμοκρασίες είναι πολύ υψηλές, αλλά και στα πρώτα στάδια ανάπτυξής της. Ακόμα, τα δέντρα σε γλάστρα είναι γνωστό ότι αποζητούν περισσότερο πότισμα, καθώς το νερό σε αυτά στεγνώνει γρηγορότερα. Συνήθως, κίτρινα φύλλα που οφείλονται στην έλλειψη ποτίσματος παρουσιάζουν καρούλιασμα και μάρανση.
Η υπερβολική ποσότητα νερού
Τα δέντρα δεν αγαπούν τις υπερβολές στο πότισμα, αλλά το επιθυμούν μόνο όταν το χώμα τους στεγνώσει. Παν μέτρον άριστον λοιπόν! Αν πέσουν πολύ μεγάλες ποσότητες νερού, οι ρίζες δεν βρίσκουν τον απαραίτητο αέρα για να αναπνεύσουν και έτσι το δέντρο δεν αναπτύσσεται σωστά. Σημαντικό είναι να τονιστεί ότι στην περίπτωση που το έδαφος μας είναι βαρύ (φέρει πολύ αργίλου) το πρόβλημα θα επιδεινωθεί.
Σε αυτό το σημείο, σημαντικό για να καταλάβουμε αν η το κιτρίνισμα προέρχεται από την ποσότητα του νερού (πολύ ή λίγη), παρατηρούμε αν το κιτρίνισμα προέρχεται αρχικώς από τα παλιά φύλλα και όχι από τα νεότερα.
Καιρικές συνθήκες
Οι καιρικές συνθήκες, μπορεί να προκαλέσουν πρόωρη γήρανση στα φύλλα του ελαιόδεντρου. Έντονη ζέστη, ακραία ξηρασία ή κρύο, παγετός και χαλάζι μπορεί να επηρεάσουν την υγεία των φύλλων και να κιτρινίσουν, δείχνοντας ότι περνούν στρες, το λεγόμενο υδροθερμικό στρες. Πιο ευαίσθητα είναι τα δέντρα που έχουν μεταφυτευτεί πρόσφατα, αφού δεν έχουν φτιάξει ισχυρό ριζικό σύστημα, αλλά και αυτά που δεν έχουν επαρκείς ποσότητες καλίου, ενός στοιχείου που βοηθά στην ανθεκτικότητα των δέντρων.
Ανεπαρκής λίπανση/θρέψη
Μία από τις βασικότερες αιτίες αποχρωματισμού των φύλλων είναι οι τροφοπενίες, για αυτό και θα τις συζητήσουμε λίγο εκτενέστερα, ώστε να τις αναγνωρίζουμε καλύτερα. Τα φύλλα της ελιάς χρειάζονται θρεπτικά στοιχεία, τόσο μακροθρεπτικά όπως άζωτο (Ν), φωσφόρο (P) και κάλιο (K), όσο και μικροθρεπτικά όπως βόριο (Β), μαγνήσιο (Mg) και ασβέστιο (Ca) για να διατηρηθούν υγιή και πράσινα.
Το άζωτο ως ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία που χρειάζεται η ελιά και μάλιστα σε μεγάλες ποσότητες, κυρίως την άνοιξη. Αν παρατηρήσουμε κιτρινοπράσινα φύλλα, μικρού μεγέθους, πρόωρη φυλλόπτωση και λίγα άνθη ανά ταξιανθία, τότε είναι πολύ πιθανό να μιλάμε για τροφοπενία αζώτου. Η δόση που συνίσταται για μια ελιά μέσης ηλικίας, ξερικής καλλιέργειας (<400mm άρδευσης) είναι τα 100gr/δέντρο/100mm νερού και 150 gr/δέντρο/100mm νερού για περιοχές πάνω από 700 mm άρδευσης. Οι ποσότητες αυτές είναι ενδεικτικές, καθώς το έδαφος και το κλάδεμα του δέντρου έχουν εξίσου βαρύτητα στην επιλογή της ποσότητας της λίπανσης. Σημαντικό είναι να γνωρίζουμε ότι οι ποσότητες αυτές προστίθενται νωρίς την άνοιξη και το φθινόπωρο, αλλά όχι το χειμώνα, καθώς τότε το δέντρο είναι σε λήθαργο και δεν ανεβάζει χυμούς. Το άζωτο είναι στοιχείο που αν δεν προσληφθεί άμεσα από τα δέντρα, χάνεται στο έδαφος και την ατμόσφαιρα.
Το κιτρίνισμα στα φύλλα της ελιάς όταν προέρχεται από τροφοπενία στοιχείων συνήθως οφείλεται σε άζωτο, κάλιο ή βόριο. Ωστόσο, όταν συναντάμε αποχρωματισμό στην περιφέρεια του φύλλου που αρχίζει από την κορυφή και ταυτόχρονα βλέπουμε αρκετούς κοντούς βλαστούς, είναι πολύ πιθανή έλλειψη φωσφόρου.
Στην έλλειψη του Καλίου το φύλλο παίρνει ορείχαλκο χρώμα (καφετί-χρυσό) που αρχίζει από την κορυφή του ελάσματος. Ταυτόχρονα, τα νέα φύλλα που βγαίνουν φέρουν πολύ μικρό μέγεθος. Συνήθως η τροφοπενία καλίου υπάρχει σε όξινα και αμμώδη εδάφη, φυσικά χωρίς αυτό να είναι κανόνας. Συνίσταται 100-150gr θειικού καλίου σε ένα δέντρο μέσης ανάπτυξης.
Το Βόριο συγκεκριμένα, βοηθά την άνθηση και το δέσιμο του καρπού. Η έλλειψη του μάλιστα θα φανεί αν τα νεαρά φύλλα εμφανίζουν κίτρινες αποχρώσεις στην άκρη τους. Αν μάλιστα δεν προσλάβει το δέντρο το Βόριο που επιθυμεί, τα φύλλα θα παραμορφωθούν (ροπαλοειδής σχηματισμός) πριν πέσουν. Η έλλειψη Βορίου στην ελιά φανερώνεται συχνά και υπό τη μορφή σκούπας που παίρνουν ορισμένα κλαδιά (πολλά ξηρά κλαδιά μαζεμένα). Συνίσταται 200-300gr βορίου/δέντρο, αν αυτό είναι σε πλήρη ανάπτυξη και κάθε 3 χρόνια. Μικρότερης ηλικίας δέντρα, χρειάζονται λιγότερες ποσότητες λίπανσης. Πάντα θυμόμαστε ότι είναι πιο επιθυμητό να ρίχνουμε μικρές ποσότητες λιπάσματος παρά μεγαλύτερες κινδυνεύοντας να κάψουμε τα φυτά μας.
Όσο αναφορά το Ασβέστιο, το κιτρίνισμα στα φύλλα εμφανίζεται στην άκρη (όπως και στο Βόριο), ενώ συγχρόνως παρατηρείται στα παλιά φύλλα ανοιχτόχρωμο το νεύρο του φύλλου.
Ασθένειες και παράσιτα
Ορισμένες ασθένειες και παράσιτα μπορούν επίσης να επηρεάσουν την υγεία των φύλλων της ελιάς.
Με τον όρο ασθένειες αναφερόμαστε σε μύκητες, βακτήρια και ιούς. Παρακάτω θα αναλύσουμε τους συχνότερους μύκητες που δημιουργούν κιτρίνισμα στα φύλλα της ελιάς.
Ο μύκητας της κερκόσπορας (Cercospora cladosporioides), είναι γνωστός στους λάτρεις της ελιάς. Ευνοείται με την υγρασία, ενώ μεταφέρεται με τη βροχή και τον άνεμο. Ευαίσθητες ποικιλίες είναι η Κορωνέικη, η Θρουμπολιά, η Αμφίσσης, η Τσουνάτη και η Καλαμών. Ο μύκητας αυτός γίνεται εύκολα αντιληπτός από την προσβολή που προκαλεί στην παλιά βλάστηση, με τις χαρακτηριστικές χλωρωτικές κηλίδες που σιγά σιγά κιτρινίζουν, στην πάνω επιφάνεια των φύλλων. Συγχρόνως, στην κάτω επιφάνεια εμφανίζεται γκρι αποχρωματισμός, αυτά είναι και τα κονίδια του μύκητα. Συνίστανται ψεκασμοί με χαλκούχα σκευάσματα.
Άλλη μια περίπτωση μύκητα που προκαλεί κιτρινισμό των φύλλων είναι το κυκλοκόνιο. Το κυκλοκόνιο προκαλείται από το μύκητα Spilocaea oleagina, ενώ γίνεται πολύ γρήγορα αντιληπτός από τα χαρακτηριστικά γκρι κυκλικά σημάδια. Εδώ ευπαθείς είναι η Λιανολιά, η Χονδρολιά και η Αμφίσσης, ενώ η Κορωνέικη και η Μεγάρων είναι ανθεκτικές. Φυσικά και σε αυτή την περίπτωση συνίστανται ψεκασμοί με χαλκούχα σκευάσματα.
Όσο αναφορά τους εντομολογικούς εχθρούς της ελιάς, οι περισσότεροι από αυτούς δραστηριοποιούνται την άνοιξη και το καλοκαίρι. Κάποιοι από αυτούς είναι ο αλευρώδης, ο τετράνυχος και τα κοκκοειδή. Για την αντιμετώπισή τους ψεκάζουμε με εγκεκριμένα πάντα εντομοκτόνα. Ωστόσο, υπάρχει και μια πιο οικολογική εναλλακτική, που σε μικρής έκτασης προσβολή είναι και η καταλληλότερη. Συγκεκριμένα, σε 1L νερό, ρίχνουμε 1 κουταλιά της σούπας τριμμένο πράσινο σαπούνι και 1 κουταλάκι του γλυκού καθαρό οινόπνευμα και ψεκάζουμε.
Συμπερασματικά, για να αντιμετωπίσετε το πρόβλημα του κιτρινίσματος των φύλλων της ελιά σας, είναι σημαντικό να προσφέρετε επαρκή ποσότητα νερού, όταν το χώμα είναι στεγνό, να τη θρέφετε κατάλληλα και να παρακολουθείτε την υγεία των φύλλων της για έγκαιρη ανίχνευση πιθανών ασθενειών ή παρασίτων.
