Εισαγωγικά
Η μουριά είναι ένα από τα πιο δημοφιλή φυλλοβόλα δέντρα του ελληνικού τοπίου, λόγω της υπέροχης σκιάς που προσφέρει το φύλλωμά της. Ανήκει στην οικογένεια Moracae και στο γένος Morus (των Μοροειδών). Από την αρχαιότητα που εισήχθη στην Ελλάδα, είναι γνωστή με τα ονόματα συκαμινιά, ξυνομουριά και μουρνιά. Είναι ένα ταχέως αναπτυσσόμενο δέντρο, το οποίο μπορεί να ξεπεράσει σε ύψος τα 15 μέτρα, ενώ το συναντά κανείς σε δρόμους, αυλές, πάρκα, μέσα στην πόλη, αλλά και φυσικά στα χωριά. Η δε καλλωπιστική μουριά αποτελεί ένα εκ των κορυφαίων δέντρων σκιάς στην αρχιτεκτονική του τοπίου, αφού με την κατάλληλη διαμόρφωση των κλαδιών της μπορεί να δημιουργήσει φυσική πέργκολα. Η μουριά εκτός από καλλωπιστικό δέντρο, συχνά φέρει πεντανόστιμους και υγιεινούς καρπούς, οι οποίοι θεωρούνται superfood. Ακόμα, ο κορμός της αποτελεί εξαιρετικό ξύλο στην κατασκευή επίπλων, αλλά και τα φύλλα της, καθώς αποτελούν ιδανική τροφή για τους μεταξοσκώληκες.
Ποικιλίες
Τη βρίσκουμε σε ποικιλίες που φέρει καρπούς και σε άλλες που δε φέρει, όπως η πλατανόφυλλη καλλωπιστική. Αυτό το είδος μουριάς δεν φέρει καρπούς, ενώ τα φύλλα της μοιάζουν με αυτά του πλατάνου, εξού και το όνομά της. Είναι λιγότερο επεκτατικό δέντρο, από τις καρποφόρες μουριές και συχνά έχει λίγο μικρότερο ύψος. Με άλλα λόγια, είναι το πιο ‘’νοικοκυρεμένο’’ είδος και κατάλληλο για χώρους, όπου η καθαριότητα είναι μείζονος σημασίας, όπως ξενοδοχεία, γκαράζ και πεζοδρόμια.
Οι πιο διαδεδομένες καρποφόρες μουριές στη Μεσόγειο είναι η μαύρη και η λευκή. Η μαύρη ή κοινή μουριά (Morus nigra) κατάγεται από τις περιοχές της Κασπίας Θάλασσας, ενώ φτάνει σε ύψος έως και 8 μέτρα (η πιο κοντή). Φέρει φύλλα σκούρο-πράσινου χρώματος, με μεγάλο πλάτος και χνούδι στην κάτω επιφάνεια. Τα μούρα που παράγει είναι φυσικά σκούρου χρώματος και είναι τα πιο εύγευστα, καθώς έχουν γλυκιά γεύση. Η περίοδος ωρίμανσής τους είναι τον Ιούλιο-Αύγουστο, όπου έχουν αποκτήσει ένα πολύ σκούρο κόκκινο χρώμα.
Από την άλλη, η λευκή μουριά (Morus alba) έχει καταγωγή από την Κίνα και φτάνει έως και 18 μέτρα. Το φύλλωμά της είναι πιο μακρόστενο και γυαλιστερό, με ανοιχτό πράσινο χρώμα. Οι καρποί έχουν ένα άσπρο εντυπωσιακό χρώμα, το οποίο μερικές φορές μπορεί ελαφρώς να κοκκινίζει. Οι καρποί της λευκής μουριάς είναι πιο ξινοί και για αυτό δεν χρησιμοποιούνται τόσο για βρώση, αλλά αποτελούν εξαιρετική τροφή για τους μεταξοσκώληκες, μιας και τα φύλλα της μαύρης μουριάς έκαναν το μετάξι πιο τραχύ.
Άλλες δημοφιλείς ποικιλίες είναι η κόκκινη μουριά (Morus rubra), ιδιαίτερα διαδεδομένη στην βορειοανατολική Ευρώπη και την Αμερική, αλλά και η χαμηλού ύψους, διακοσμητικής αξίας κρεμοκλαδής μουριά (Morus pendula), όπου τα λεπτά και μακριά κλαδιά της έχουν κατεύθυνση το έδαφος.
Εδαφολογικές και κλιματολογικές συνθήκες
Η μουριά ξεχωρίζει ανάμεσα στα μεσογειακά δέντρα, όχι μόνο λόγω της ομορφιάς της, αλλά και λόγω της εξαιρετικής ανθεκτικότητάς της σε αντίξοες συνθήκες. Αναπτύσσεται επιτυχώς σε ξηρά εδάφη, ενώ αντέχει τα υψηλά επίπεδα αλατότητας. Αν φυσικά, βρεθεί σε γόνιμα εδάφη, με υψηλή οργανική ουσία και καλή αποστράγγιση, το αποτέλεσμα είναι εντυπωσιακό. Η μουριά παρότι αγαπά τον ήλιο, αντέχει στις χαμηλές θερμοκρασίες και το χιόνι. Τέλος, δεν είναι τυχαίο που χρησιμοποιείται κατά κόρον στο αστικό τοπίο μιας και είναι από τα δέντρα με τη μεγαλύτερη αντοχή στην ατμοσφαιρική ρύπανση.
Πότισμα
Η μουριά παρουσιάζει αρκετή αντοχή στην ξηρασία. Φυσικά, το πότισμα τους καλοκαιρινούς μήνες, αλλά και την περίοδο της ανάπτυξης και της παραγωγής καρπών, δεν πρέπει να παραλείπεται, ώστε το φύλλωμα να είναι πλούσιο και οι καρποί πολλοί και ζουμεροί. Ωστόσο, είναι σημαντικό να αποφεύγετε η υπερβολική άρδευση, καθώς αυτό μπορεί να οδηγήσει σε πλεονάζουσα υγρασία του εδάφους και προβλήματα στις ρίζες. Έτσι, είναι καλό να παρακολουθούνται οι καιρικές συνθήκες και εδαφική υγρασία πριν το πότισμα, ώστε να προσαρμόζεται η συχνότητα και η ποσότητα του νερού ανάλογα με τις ανάγκες του δέντρου.
Κλάδεμα
Σημαντική καλλιεργητική φροντίδα για το δέντρο της μουριάς είναι το κλάδεμα. Ως φυλλοβόλο δέντρο, το κλάδεμα της συκαμινιάς γίνεται στα μέσα του χειμώνα (Ιανουάριο-Φεβρουάριο), όπου το δέντρο βρίσκεται σε λήθαργο, κοινώς χυμοί του δεν κυκλοφορούν. Να θυμόμαστε όμως, ότι ανάλογα με τη χρησιμότητα που επιθυμούμε να έχει το δέντρο, τόσο πιο αυστηρό ή ελαφρύ θα είναι το κλάδεμα. Αν μας ενδιαφέρει για παράδειγμα το φύλλωμα, το κλάδεμα θα πρέπει να είναι αυστηρό και ως συνέπεια η παραγωγή μούρων, θα είναι μικρότερη. Αντίθετα, αν η παραγωγή καρπού είναι ο κύριος στόχος, το κλάδεμα προτείνεται να είναι περιορισμένο. Αυτός είναι και ο λόγος που στις δεντροστοιχίες των πεζοδρομίων παρατηρούμε αυστηρά κλαδέματα, καθώς το ενδιαφέρον του δέντρου επικεντρώνεται στη σκιά. Ακόμα, αυστηρά κλαδέματα γίνονται και στη λευκή μουριά, όπου θέλουμε υψηλή παραγωγή φύλλων για τους μεταξοσκώληκες.
Όσο αναφορά την ηλικία, ένα μικρό δέντρο μουριάς τα τρία πρώτα χρόνια κλαδεύεται με τρόπο τέτοιο, ώστε να πάρει το επιθυμητό σχήμα (κλάδεμα διαμόρφωσης). Σε αυτό, φροντίζουμε οι βλαστοί να ξεκινούν από το ύψος του 1,5 μέτρου περίπου, ενώ οι βραχίονες να μην ξεπερνούν σε αριθμό τους αριθμό τους 5, ώστε να σχηματιστεί ένα σχήμα κυπέλου. Φυσικά, είναι σημαντικό να χρησιμοποιούμε καθαρά και αιχμηρά εργαλεία και να αφαιρούνται τα κλαδιά με κοφτερές και καθαρές κοπές, προσέχοντας να μην προκαλούμε τραυματισμούς στον κορμό του δέντρου. Τέλος, μετά το κλάδεμα, αλείφουμε με ειδική πάστα κλαδέματος, για να αποτρέψουμε τους μύκητες και τα βακτήρια να προσβάλλουν το δέντρο μας.
Λίπανση
Ακόμα ένας παράγοντας που συμβάλλει στην ανάπτυξη του δέντρου είναι η λίπανση. Λιπάσματα με υψηλότερη περιεκτικότητα σε άζωτο στα τέλη του χειμώνα, όπου θα έχει τελειώσει το πολύ κρύο, οδηγούν σε ζωντανότερο φύλλωμα, ενώ αντίστοιχα σε κάλιο, οδηγούν σε περισσότερη καρποφορία. Δεν ξεχνάμε, να εφαρμόζουμε τα λιπάσματα, σύμφωνα με τις οδηγίες και αποφεύγουμε την υπερβολική χρήση, καθώς αυτό μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα θρέψης ή ρύπανσης του εδάφους. Ταυτοχρόνως, προσφέρουμε επαρκή ποσότητα νερού μετά τη λίπανση, προκειμένου να διασφαλιστεί η αποτελεσματική απορρόφηση των θρεπτικών στοιχείων από τις ρίζες του δέντρου.
Πολλαπλασιασμός
- Ο πολλαπλασιασμός με σπόρο γίνεται την άνοιξη σε σπορείο και ακολουθεί ένα χρόνο μετά η μεταφύτευση στο φυτώριο. Σημαντικό είναι ωστόσο, ότι δεν επιτρέπει τη δημιουργία δέντρων με ίδια χαρακτηριστικά με το μητρικό δέντρο και έτσι εξυπηρετεί μόνο στην παραγωγή νεαρών υποκειμένων για εμβολιασμό.
- Ο εμβολιασμός με μάτι ή εγκεντρισμό λαμβάνει χώρα πάλι την άνοιξη στη βάση μεγάλων δέντρων ή πάνω σε νεαρά δενδρύλλια, προερχόμενα από σπόρο. Χρησιμοποιούνται κεντράδια με μήκος 4-5 εκατοστά, τα οποία λαμβάνονται από ένα μικρό κλαδάκι της επιθυμητής ποικιλίας. Τα εμβολιασμένα μικρά δέντρα φυτεύονται τον επόμενο χρόνο στην οριστική τους θέση.
- Τέλος, το μόσχευμα είναι ένας πολύ καλός τρόπος πολλαπλασιασμού για το δέντρο της μουριάς, εξαίρεση αποτελούν ορισμένες καλλωπιστικές ποικιλίες που πολλαπλασιάζονται μόνο με σπόρο. Τα μοσχεύματα από ώριμο ξύλο και μήκος τα 30 εκατοστά, φυτεύονται την άνοιξη, σε σχετικά μεγάλο βάθος, ώστε να προεξέχουν από το έδαφος μόνο 2-3 ‘’μάτια’’. Περίπου μετά από δύο χρόνια που έχουν αποκτήσει μια ικανοποιητική ανάπτυξη μεταφυτεύονται απευθείας στην οριστική τους θέση.
Ασθένειες
Όσο αναφορά τις ασθένειες, η μουριά παρουσιάζει πολύ μεγάλη ανθεκτικότητα, σε μύκητες και έντομα. Παρόλα αυτά, ο μεγαλύτερός της εχθρός είναι οι μελίγκρες ή αλλιώς αφίδες. Ενώ τα τελευταία χρόνια έχουν εμφανιστεί προσβολές από το ξυλοφάγο έντομο Xylotrechus chinensis. Οι προνύμφες του εντόμου μπαίνουν μέσα στον κορμό και ανοίγουν στοές, οδηγώντας σε προβλήματα στην μεταφορά του νερού και των θρεπτικών στοιχείων.
Bonus Tip
Και ένα bonus tip για όσους έφτασαν μέχρι εδώ! Τα μούρα έχουν βιταμίνη C, K, κάλιο, ασβέστιο, φώσφορο και σίδηρο, ενώ είναι άκρως αντικαρκινικά και καταπολεμούν τους όγκους του σώματος, σύμφωνα με έρευνες. Συγχρόνως, αυξάνουν την καλή χοληστερόλη (HDL), ενώ βοηθούν στη μείωση του βάρους (αύξηση 73% της ικανότητας λιπόλυσης), τον έλεγχο του διαβήτη, αλλά και στην πρόληψη του Πάρκινσον και του Alzheimer. Ας προσθέσουμε λοιπόν, τα μούρα στη διατροφή μας!
